Motor içinde yağlanma yapılmasının sebebi içeride aşınmayı ve sürtünmeyi en az seviyeye indirgemektir. Yağlanma sayesinde birden çok yüzey birbirinden ayrılmaktadır. Bilimsel açıdan bu hidrodinamik ve hidrostatik yağlama olarak bilinmektedir. Hidrodinamik yağlama derken yük taşımada en aranan özellik yağlayıcının viskozitesi ve milin hızı olup aynı zamanda sistemde sıcaklık düşürücü etki yapmasıdır. Yağlanma sayesinde aşınma ve diğer artık özellikler ortamdan ihraç edilirken metaller de korozyona karşı korunmuş olur.
Motorlarda Kullanılan Katkı Maddeleri:
Oksidasyon Önleyici Katkı Maddeleri
Yağların kullanıldıkları yerler hava ile temas halindedir. Yağ ile reaksiyona giren
oksijen oksitlenmeye neden olur. Oksitlenme sonucu viskozite artar karbon ve asit
oluşur (2). Oluşan bu maddeler yalıtkandık meydana getirir. Motor sıcaklığı artar,
piston segmanları, supap mekanizması, vb. parçalarda arızalar oluşur (2).
Aromatik hidrokarbonların oksitlenmesinde vernik ve çamur, parafenik yağların
oksitlenmesinde ise yağda çözünen oksitler oluşur.
Oksidasyon önleyici katkı maddeleri iki gruba ayrılır.
1. Yag ile reaksiyonu önleyici katkı maddeleri; Aşınma ile oluşan metal
parçalarının yüzeylerini kaplayarak bu metaller ile yağ arasındaki kimyasal
reaksiyonlara engel olanlar.
2. Zincir reaksiyonunu durdurucu katkı maddeleri; Yağdaki karbonların
oksijenle reaksiyonunu durdurarak asit ve tortulaşma engellenir.
Korozyon Önleyici Katkı Maddeleri
Motorlarda korozyonu önlemek amacıyla kullanılan katkı maddeleri polar gruplar
içermektedir. Bu uçlar, katkı maddelerinin metal yüzeylerine adsorbe edilmesini
sağlamaktadır. Oluşan film temizleyici ve dağıtıcı katkı maddeleriyle yüzeylere
sıkıca bağlanır. Film tabakası yağlardaki asit tabakasının etkisini azaltır. Petrol
ürünlerindeki kükürt ve bileşikleri metallere nüfuziyet etkisi oluşturur. Korozyon
önleyici katkı maddeleri, organik sülfitler, aktif sülfür, fosfor veya nitrojen içeren
bilesikler, fosforik asit, sülfürlendirilmis mumlar, bazik silikatlar, nitritler,
hidroksilamin gibi bileşiklerdir.
Pas önleyici katkı maddeleri
Paslanmayı önlemek amacıyla yağa ilave edilen katkı maddeleri metal yüzeyle
kimyasal reaksiyon oluşturmadan, metalin su ve hava ile temasını keser. Böylece
aşındırıcı etkilerden korunur.
Donma noktası düsürücü katkı maddeleri
Hidrokarbonlar düşük sıcaklıklarda katılaşır. Yüksek molekül ağırlıklı polimer
yapıdaki katkılar ile yağ içindeki kristalleşmenin önüne geçilir. Donma noktası 10-
15 derece düşürülür .
Köpük önleyici katkı maddeleri
Makine parçalarının hızla çalışması esnasında oluşan mikser etkisi yağların
köpürmesine neden olur. Yağın bünyesine giren havanın hemen yağ dışına
çıkabilmesi gerekir. Köpüklenmeye direnç yağın rafineri özelliklerine bağlıdır.
Silikon polimer ilaveli köpük önleyici maddeler sıkça kullanılmaktadır. Motor
bünyesine sızan hava köpük yapar. Bu hava solüsyon hale bulunuyorsa sakıncalı
değildir. Değişen basınçlar solüsyonu köpürtür. Solüsyondan ayrılan hava
sıkışabildiği halde yag sıkışmaz. Sıkışan havanın Sıcaklığı artar. Dolayısıyla ısınan
hava yagıda ısıtmaya baslar. Oluşan oksidasyon hareketi zorlaştırır. Köpüklenme
hidrolik sistemlerde kavitasyon oluşturur. Aktivasyon sonucu oluşan basınçlı hava
kabarcıkları kum etkisi göstererek pompa parçalarının ve hidrolik sistemin
asınmasını saglar (17,18). Yag içindeki köpük pompa kayıplarına neden olur. Pompa
verimleri düser.
Aşınma Önleyici Katkı Maddeleri
Karışık yağlama bölgesinde kullanılmaktadırlar. Yag filmi ile pürüzlerin
penetrasyonu kesintilidir. Metal yüzey ile reaksiyona girerek bir yüzey bileşiği
oluşturulmakta ve bu yeni tabaka plastik bir akısa maruz kalmaktadır. Katkı maddesi
olarak çinko, fosfor ve sülfür bileşikleri kullanılır.
Sürtünme ve asınmayı azaltan katkı maddelerinin en iyisi yagda çözülebilen
moliblen-sülfür bileşikleridir.
Temizleyici ve Dağıtıcı Katkı Maddeleri
Yanma sonucunda yag içinde çamur, karbon, vernik, oksidasyon ürünleri ve katı
parçacıkları dağıtmak için temizleyici ve dağıtıcı katkı maddeleri kullanılır. Piston,
segman, sübap gibi motor parçalarını yüzeylerde oluan çamur veya vernik
tabakalarının oluşumuna mani olmaktadır. Petrol esaslı asit ve tuzlar, baryum,
kükürt ve fosfor ihtiva eden polimerler temizleyici katkı maddesi olarak dizel
motorlarda kullanılmaktadır. Bu katkılar yağların köpürmesine ve emülsiyon
oluşumuna neden olduğu için içten yanmalı motorların dışında kullanılmaları
sakıncalı olmaktadır. Temizleyici katkı maddeleri tortu oluşumunu tam olarak
önleyememektedir. Metal içermeyen külsüz katıklar geliştirilmiştir. Bunlar dağıtıcı
katkı maddeleridir (6).
Emülsiyon Yapan Katkı Maddeleri
Su zerrelerini bünyesinde tutup, paslanmaya engel olan maddelere emülsiyon katkı
maddeleri denir. Su ile metalin doğrudan teması engellenir. Sabunlar, sodyum
sülfonatlar ve yağ asitleri bu amaçla kullanılırlar.
Koku önleyici ve antiseptik Katkı Maddeleri
Bakteri oluşumunu önleyip kötü kokuyu azaltan katkı maddeleridir. Alkoller ve
fenoller bu amaçla kullanılır.
Metal Passivatör Katkı Maddeleri
Metal yüzeyinin ilave bir maddeyle örtülmesi, madenlerle metal yüzeylerinin
reaksiyona girmesini engeller. Fosfor ve sülfür bilesikleri bu amaç için kullanılırlar.
Viskozite İndeksi Geliştiriciler
Düşük ve yüksek sıcaklıklarda aynı viskozitenin korunmasını sağlayan katkı
maddeleridir. Düşük sıcaklıkta minimum, yüksek sıcaklıkta maksimum viskozite
artısı sağlanır (3). Bu sayede hareketli parçalarda ısıdan etkilenmeyen film tabakası
oluşur. Yağ ısındığında kabaran küçük bilyalar gibi hareket etmektedir (8,13,14). Bu
tür katkılar, butil polimerler, hidrojenli kauçuk olefinler gibi bileşiklerden oluşur
(1,3,6). Motor yağlarında, hidrolik akışkanlarda, otomatik transmisyon
akışkanlarında ve dişli çarklarda kullanılır (6,15 ).
Yapışkanlık Verici Katkı Maddeleri
Yağların yataklardan sıyrılıp azalması yağlamayı da azaltır. Akma sonucunda açık
yataklarda damlamayla etraf kirlenir. Bunu engellemek için lifli yapıda yağ katkıları
kullanılır. Bu lifler yağın yatak üzerinde yapışmasını sağlar. Bu özellikleri sağlamak
için yüksek molekül ağırlıklı sabun bileşikleri kullanılır.
Kaldırıcılar
1. Moliblen Disülfit; grafit görevi yapar. Yüzey düzgünsüzlüklerin bu
madde tarafından kapatılır.
2. Grafit; Karbon esaslıdır. Yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. Uzun süre
yağlayıcı etkisini kaybetmez.
3. Fosfor Bileşikleri; Fosfor alaşımları eriyerek yüzey düzgünsüzlüklerin
kapatır.
Yüksek Basınç Katkı Maddeleri
Ağır çalışma şartlarında metal yüzeylerde kaynamayı ve tutunmayı engeller.
Metalik temasın arttığı ve tutunmanın oluştuğu hallerde kullanılırlar. Kullanımları
korozyon problemlerini içermektedir (3).Yatakların sürtünmesi azalmakta, yük
kapasiteleri artmakta, aşınma azalmakta, yüzey bozulmaları önlenmektedir. Bu katkı
maddeleri metal yüzeylerle oda sıcaklığında reaksiyona girmezler. Reaksiyon
sıcaklığından önce etkili değildir. Yüksek basınç ve sıcaklıklarda ise reaksiyona
girerek kayma mukavemeti, demir klorür gibi tabakalar oluştururlar. spermeçet
yağı, oleik asit, don yağı, fosfor ve fosforik asit esterleri ve polar gruplu oksitlenmiş
organik bileşikleri kullanılmaktadır (4,6,21).
Sıvı Metalik Katkı Maddeleri
Bu katkı maddeleri bakır-kursun-gümüş metallerinin karışımından oluşan sıvı
metal süspansiyondur. Süspansiyon yağa ilave edilerek sürtünen kısımlarda metal
bir film tabakası oluşturmaktadır. Bu sayede aşınmış yüzeylerde onarım yapılmış
olur. Aşınmış bölge sıvı metal süspansiyon ile doldurulur. Motorun aşırı ısınması
durumlarında bile oluşan metalik yağ filmi, segman, piston ve silindir yüzeylerinin
hasar görmesini, yatak sarmasını önlemektedir. Kursun tabakası yağlamayı
düzenlemektedir
Sürtünme Azaltıcı Katkı Maddeleri
Yüzeyler arasında yağ filmi oluşturularak pürüzsüz bir ortam oluşması sağlanır. Yağ
filminin mukavemeti artar. Motorlarda oldukça sık kullanılır. Yüzeyler arasındaki
yağ filminin bozulmaması sürtünmeyi ve güç kaybını azaltır. Titreşimsiz, pürüzsüz
kayma ve minimum sürtünme katsayısı istenen durumlarda faydalıdır. Sürtünme
azaltılması partikül filitrasyonu ile de başarılmaktadır (3).
Bu tür katkı maddeleri; oksijen, moliblen, bakır, nitrojen içermektedir. Genellikle
yag filmi ile yüzey pürüzlerinin penetrasyonu çok şiddetli olmadıkları yükleme
hallerinde etkili olmaktadır. Sınır yağlama şartlarında, katkı maddesinin
konsantrasyonunun artmasıyla sürtünme katsayısı azalmakta ve yüksek
konsantrasyon oranlarında ise minimum bir sürtünme katsayısına yaklaşılmaktadır
Özel Katkı Maddeleri
Nebati ve hayvani yağlarda bulunan oleik asit organik bir maddedir. Madeni yağa
%1 oranında ilave edilir. Kursun sabunu, kursun hidroksit in türevlerinden elde
edilir. Viskoziteyi yükseltir. Köpürmeyi azaltır.
Teflonlar
Yüksek ergime dereceleri, kolay uygulanabilirliği, gerilmelere ve kırılmalara
direnç özellikleri vardır. Teflonlar büyük moleküllere sahip, uzun zincir yapılı
polimerlerdir. Bu molekül yapısı tekrarlanan bir çok benzer veya farklı ünitelerden
meydana gelmektedir.
Aracınızın motor sağlığı için en iyi motor yağı marka tercihiniz size kalmış bir durum. Markalarla ilgili iyi bir araştırma yapmanız gerekiyor. Motor katkı yağlarının zararları konusunda ustanızla yada serviste görüştüğünüz uzman kişilerle diyalog halinde olmanız gerekir.
Aracınızın motor sağlığı için en iyi motor yağı marka tercihiniz size kalmış bir durum. Markalarla ilgili iyi bir araştırma yapmanız gerekiyor. Motor katkı yağlarının zararları konusunda ustanızla yada serviste görüştüğünüz uzman kişilerle diyalog halinde olmanız gerekir.